Polska XIX wieku to przede wszystkim wpływy trzech mocarstw, pod których zaborami wówczas nasz kraj się znajdował. Nie było wtedy miejsca dla tworzenia miejsc rodzimej kultury, jednak w tym czasie powstało wiele ciekawych obiektów architektonicznych, które są owocem projektantów różnych narodowości. Wśród polskich architektów, którzy projektowali w tamtym czasie, wymienić należy Jana Karłowicza, Oskara Kolbego, czy Władysława Matlakowskiego.

W architekturze XIX wieku bardzo istotną rolę odegrał historyzm, czyli inspiracja stylistyką poprzednich epok. Z drugiej strony pojawił się też styl zwany narodowym, który przedstawiał cechy specyficzne dla danego państwa. Był on ponadto nośnikiem pewnych idei narodowościowych, czy nawet nacjonalistycznych. Styl ten chętnie czerpał ze sztuki ludowej i form już znanych z poprzednich okresów. Widoczny był w całej Europie, a także poza jej granicami. W Polsce ten odegrał bardzo istotną rolę, ponieważ odzwierciedlał dążenie do niezależności. Styl ten można dodatkowo podzielić w zależności od regionu, którego cechy uwidaczniały się w tamtejszych budowlach.

Styl wiślano-bałtycki

Inspirowany neogotykiem, widoczny głównie w obiektach sakralnych. Jego charakterystycznymi cechami były strzelista forma, cegła, fasada najczęściej dwuwieżowa, blanki i fryzy. Owocami tego nurtu są między innymi kościół Wniebowzięcia NMP w Białymstoku, kościół św. Stanisława Biskupa w Warszawie, katedra Opieki Najświętszej Marii Panny w Radomiu.

Nie wszystkim jednak styl ten przypadł do gustu, więc jako alternatywa wykształcił się styl przejściowy, który był połączeniem cech gotyku i romanizmu. Największą popularność zdobył w Galicji. Budynki takie budowano najczęściej z połączenia cegły i kamienia, a architekci wtrącali do nich indywidualne akcenty. W Małopolsce natomiast styl gotycki nazywano nadwiślańskim.

Styl zakopiański

Jego autorem jest Stanisław Witkiewicz, inspirowany patriotyzmem i kulturą Podhala. Budynki w stylu zakopiańskim, zdaniem jego autora, dominowały niegdyś w całym kraju, jednak zostały wyparte przez inne style. Powstawały głównie z drewna, na kamiennym fundamencie. Jedną z przedstawicielek tego stylu jest drewniana willa w Zakopanym „Koliba”. Mimo, iż był on bardzo nacechowany elementami regionalnymi, przez co charakterystyczny, nie przyjął się na większą skalę.

Eklektyzm

Czyli kwintesencja idei historyzmu, polegająca na łączeniu ze sobą, w sposób bardzo swobodny, cech różnych stylów architektonicznych. Najczęściej korzystano tutaj z odświeżanych w tym czasie nurtów z przedrostkiem neo- (neogotyk, neorenesans, neobarok, neoklasycyzm). Z czasem styl ten się uporządkował, a dominować w nim zaczęły cechy renesansowe, bogate, efektowne formy. Wśród eklektycznych budynków wymienić można Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, czy Ratusz w Lądku Zdroju.

Secesja

Rozpoczęła się w latach 90. XIX wieku i była wyzwoleniem z naśladownictwa, jakie funkcjonowało w historyzmie. Jej pojawienie się w Polsce wynikało z silnych wpływów niemieckich i austriackich. Styl ten pozbawiony był sztywnych zasad, polegał bardziej na zmyśle estetycznym samego twórcy. Secesja długo nie utrzymała się na naszych ziemiach, szybko została bowiem wyparta przez modernizm. Jednak pozostawiła po sobie kilka obiektów, w tym Kamienicę Pod Żabami w Bielsku-Białej, czy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.