Zamek w Malborku to kompleks obronny, składający się obecnie z trzech części: Zamku Niskiego, Średniego oraz Wysokiego. Kompleks powstał na planie prostokąta o wymiarach 51,6 x 60 m. Głównymi materiałami budulcowymi były cegły oraz drewno. Obiekt wzniesiono na kamiennych fundamentach.
Pierwszy etap budowy zamku datuje się na lata 1278-1281, kiedy rozpoczęto zamku głównego wraz z przedzamczem od strony północnej.
Twierdze budowano etapami, a obecna konstrukcja zamku jest wynikiem prawie dwuwiekowej budowy oraz modyfikacji. Zakończenie pierwszego etapu budowy datuje się na koniec wieku XIII.
W pierwszych latach zamek stanowił siedzibę komturstwa i właśnie z takimi zamierzeniem był budowany. Inicjatorami przedsięwzięcia był Teodoryk Gatrislebe, mistrz krajowy oraz Hermann von Schoennberg, komtur dzierzgoński.
Pierwszy etap budowy zamku
W pierwszej kolejności, około roku 1280, wzniesiono skrzydło północne zamku właściwego, w którym znajdowały się kapitularz, dormitorium, kaplica pod wezwaniem NMP oraz archiwum. W narożniku północno-wschodnim powstała wieża. W południo-zachodniej części znajdowało się natomiast gdanisko, wieża sanitarna połączona z zamkiem gankiem wspartym na arkadach. Wieże obronne umieszczono także w narożnikach zamku.
Następnie wzniesiono skrzydło zachodnie, w którym znajdowała się kuchnia oraz mieszkanie komtura.
Kolejny etap to budowa skrzydła południowego, pełniącego pierwotnie funkcję sypialnianą. Znajdował się tam także refektarz. Wewnętrzny dziedziniec od wschodu zamykał mur kurtynowy.
Zamek odznacza się prostą formą architektoniczną, bez zdobień, z prostymi otworami okiennymi.
W pełniącym funkcję obronną kompleksie dużą rolę odgrywały mury obronne. Na ich budowę przeznaczono w pierwszym etapie 1 280 000 cegieł. Mury obronne rozbudowywano wielokrotnie. Kompleks otoczony został fosą oraz dodatkowym pierścieniem umocnień murowych, tworzących międzymurze.
Rozbudowa zamku w Malborku
Na północ od Zamku Właściwego, oddzielone od niego fosą, powstało Przedzamcze.
Obecnie zamek główny mianuje się nazwą Wysokiego, natomiast przedzamcze zyskało nazwę Zamku Średniego.
Stało się to w 1309 roku, kiedy twierdza stała siedzibą zakonu krzyżackiego. Wtedy też, ze względu na dużą liczbę przybywających w kompleksie zakonników, nastąpiła jego pierwsza rozbudowa. Przede wszystkim powiększeniu uległ kościół pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, który rozbudowano od strony wschodniej. Świątynie zdobiły naturalnej wielkości posągi apostołów, a także bogate zdobienia i wysokie gwiaździste sklepienie. Oprócz tego pod kościołem powstała także kaplica św. Anny.
Przy ścianie wschodniej Zamku Średniego powstał kościół św. Błażeja. Dziedziniec przedzamcza odbudowano ze trzech stron skrzydłami.
W latach 1383 do 1393 wzniesiono Dom Wielkiego Mistrza, który na tle prostej bryły pozostałej części twierdzy, odznacza się licznymi zdobieniami – kolumnami, szkarpami i blankami. Rozbudowano także mury obronne, wzmacniając je licznymi basztami.
Twierdza uległa poważnemu zniszczeniu podczas drugiej wojny światowej.
